رهنمودها و راهکارهای پیشوایان معصوم و پاسداری از نهضت عاشورا

پس از وقوع حماسه‏ی خونین کربلا، جبهه‏ی باطل و حاکمان جائر در منزوی کردن و از یاد بردن و تحریف اهداف نهضت امام حسین علیه‏السلام تلاش‏های بسیاری کردند. در مقابل، امامان معصوم علیهم‏السلام هر یک از دیگری، با تعالیم عملی و گفتاری عمیق و ظریف خود ضمن خنثی کردن تبلیغات منفی امویان و یزیدیان و پیروان آنان، از حماسه‏ی خونین حسینی علیه‏السلام برای همیشه پاسداری کردند.
در این بخش، این موضوع را در دو قسمت، شامل: الف) آموزش‏های عملی؛ ب) آموزش‏های گفتاری امامان علیهم‏السلام را در زنده نگه داشتن عاشورا بررسی می‏کنیم.

آموزش‏های عملی

برای بقا و احیای نهضت امام حسین علیه‏السلام و اهداف آن، پیشوایان معصوم علیهم‏السلام هر یک به گونه‏ای کوشیدند که ما نمونه‏هایی از آن‏ها را بیان می‏کنیم:

امام زین‏العابدین و احیای نهضت عاشورا

امام زین‏العابدین که خود در این حادثه‏ی دلخراش حضور داشت، پس از شهادت پدر، پرچم این نهضت را به دوش گرفت. در این جا به بعضی از محورهای عملی فعالیت آن بزرگوار در جهت حفظ و بقای نهضت می‏پردازیم:
براساس نقل مشهور تاریخ نگاران، تاریخ ولادت امام سجاد علیه‏السلام در سال 38 هجری قمری است و تاریخ شهادت آن حضرت علیه‏السلام سال 94 هجری قمری ذکر کرده‏اند، بنابراین آن حضرت در حادثه‏ی کربلا حدود 23 سال داشته است.
با توجه به بیماری حضرت، بزرگان بنی امیه پس از فاجعه غمبار کربلا و کشتن امام حسین علیه‏السلام احساس کردند که آخرین ضربه را به اسلام راستین وارد آوردند و اکنون همه چیز به سود آن پیش خواهد رفت، که براساس ظاهر، احساسی طبیعی و صحیح به نظر می‏آمد.
پیوسته در هر جنگ و ستیزی، آن گاه که رهبر و نقطه‏ی رأس هرم کشته و فانی می‏شود، جانشین احتمالی را نیز نشانه می‏روند تا با کشتن و نابودی او جبهه‏ی مخالف را از هر نظر، شکست خورده و از هم پاشیده انگارند، تا با خاطری آسوده به حاکمیت خویش ادامه دهند. در نضهت عاشورا، تنها چیزی که می‏توانست برای دشمن نگرانی ایجاد کند، وجود علی بن الحسین علیه‏السلام بود که با توجه به مرض سخت آن حضرت علیه‏السلام از این جهت نیز خود را ایمن احساس کردند و حتی وقتی قصد کشتن آن حضرت علیه‏السلام را کردند به جهت اطمینانی که از عدم ادامه‏ی حیاتش داشتند از کشتن او منصرف شدند.
لکن از عصر همان روز عاشورا، امامت امام سجاد علیه‏السلام آغاز می‏شود و خداوند براساس مصلحت، بقای امامت آن حضرت را در بستر بیماری قرار می‏دهد، و همان گونه که گفته شد، برای بیماری آن حضرت از کشتن وی (طبق نقلی به جهت وساطت شخصی به نام حمید بن مسلم) منصرف می‏شود. و این بیماری هم چنان ادامه داشت و هر بار در کوفه و شام قصد کشتن آن حضرت را می‏نمودند؛ شرایطی از جمله رشادت‏های مدبرانه‏ی عمه‏اش زینب کبری علیهاالسلام مانع از شهادت آن حضرت به دست آن نابخردان می‏شد و در واقع اراده‏ی الهی بر حیات آن حضرت تعلق گرفته بود. از این‏رو امام علیه‏السلام از تمام تهدیدها و تصمیم‏های دشمن مبنی بر کشتن او در امان ماند تا حجت خدا بعد از حسین علیه‏السلام که مایه‏ی دوام و قوام هستی و بقای حیات است باقی بماند.
اما امام سجاد علیه‏السلام در سایه‏ی این حیات، دست به کار بزرگی زد، و آن انجام دادن رسالت بقا و حفظ نهضت پدرش امام حسین علیه‏السلام بود که از عهده‏ی این وظیفه به خوبی برآمد. که در طول مدت اسارت به بخش‏هایی از نقش آن حضرت علیه‏السلام در بقای نهضت به ویژه از طریق ایراد خطبه‏های آتشین خطاب به مردم و حاکمان غاصب اشاره شد.
اکنون در این بخش به قسمت‏هایی از شیوه‏های تبلیغی و عملی آن حضرت در جهت ابقا و احیای نهضت عاشورا پس از اسارت و نیز آثار آشکار آن می‏پردازیم:
از مؤثرترین سیاست‏های امام علیه‏السلام برای احیای نهضت عاشورا، برخوردهای عملی حضرت است که از این‏رو که در طول دوران امامت خود، پیوسته سوگوار عاشورا بودند و در این مصیبت آن قدر گریستند که جزء «بکائین عالم» قرار گرفتند.
آن امام علیه‏السلام به هر بهانه‏ای و در هر مناسبتی ماجرای کربلا را یادآوری می‏کردند. از امام صادق علیه‏السلام روایت شده است که امام زین‏العابدین علیه‏السلام چهل سال یا 35 سال برای پدرش گریست و در این مدت روزها را روزه می‏گرفت و شب‏ها را در عبادت به سر می‏برد و هنگام افطار وقتی غذا نزدش می‏آوردند، اشک می‏ریخت و می‏فرمود:
قتل ابن‏رسول الله جائعا، قتل ابن‏رسول الله عطشانا؛ " 1 ".
پسر رسول خدا صلی الله علیه و آله حسین علیه‏السلام گرسنه و تشنه کشته شد.
پیاپی این جمله را می‏گفت به حدی که خوراکش از اشک چشمش خیس می‏شد. امام صادق علیه‏السلام می‏فرماید:
فبکی علی الحسین عشرین سنة، ما وضع بین یدیه طعام الا بکی...؛
(امام سجاد علیه‏السلام) در مصایب امام حسین علیه‏السلام بیست سال گریست. طعامی نزدش نگذاشتند مگر آن که گریست.
نیز در شرح حال آن حضرت نوشته شده است که آن حضرت وقتی قصابی را می‏دید که گوسفندی را ذبح می‏کند، به یاد امام حسین علیه‏السلام می‏افتاد و می‏فرمود: به این گوسفند در آستانه‏ی قربانی شدن آب بدهید، پدرم را با لب تشنه سر بریدند.
در پاسخ به یکی از خادمان که از روی دلسوزی به امام علیه‏السلام می‏گفت: گریه نکنید که جانتان به خطر می‏افتد، فرمود: وقتی یکی از دوازده فرزند حضرت یعقوب علیه‏السلام غایب شد، با این که می‏دانست او زنده است؛ آن قدر از فراغ او گریست که چشمانش سفید شد؛ ولی من اجساد پاره پاره‏ی پدر، برادرانم و دوستانم را دیدم، چگونه غم و اندوه من پایان پذیرد!؟ من هر وقت به یاد آنان می‏افتم بی‏اختیار قطره‏های اشک از چشمانم سرازیر می‏شود." 1 ".

امام سجاد و قیام‏های آن عصر

در نخستین سال‏های بعد از نهضت عاشورا سه قیام انجام گرفت: قیام توابین؛ قیام مختار؛ قیام مدینه.
این قیام‏ها همه از آثار و برکات قیام عاشورا هستند؛ چون یکی از آثار و نتایج ارزنده‏ی نهضت عاشورا زنده کردن روح اسلام‏خواهی و فداکاری و از خودگذشتگی در دفاع از اسلام به شمار می‏آید. اما آن حلقه‏ی واسط بین نهضت عاشورا و تزریق روحیه‏ی اسلامی و حماسی و حق‏طلبی مسلمانان، خطبه‏های آتشین و شیوه‏های عملی امام سجاد علیه‏السلام بود. در تاریخ آمده است: که امام سجاد به طور غیر مستقیم در قیام‏های انجام گرفته‏ی عصرش نقش هدایتگری داشت و قیام کنندگان، مشروعیت جهاد و حماسه‏ی خویش را از امام سجاد علیه‏السلام اخذ می‏کردند برای نمونه حماسه‏سازترین قیام‏های آن عصر قیام مختار می‏باشد که از امام سجاد علیه‏السلام مشروعیت گرفت. علامه مجلسی رحمه الله در این مورد روایت زیر را نقل کرده است:
عده‏ای که از طرف مختار به خونخواهی امام حسین علیه‏السلام دعوت شده بودند ابتدا به خدمت محمد حنفیه آمدند و کسب تکلیف کردند، که ایشان در پاسخ آن‏ها فرمود:
فو الله! لوددت أن الله انتصر لنا عن عدونا، بمن شاء من خلقه؛ " 1 ".
به خدا سوگند! دوست دارم، خدا به وسیله‏ی هر کس از بندگان خود، انتقام ما را از دشمنانمان بگیرد و این نظر من است و برای خودم و شما از خداوند طلب آمرزش می‏کنم. و السلام.
آن گاه محمد حنفیه به همراه سران شیعه و خونخواهان اباعبدالله الحسین علیه‏السلام به خدمت امام سجاد علیه‏السلام رسیدند. محمد حنفیه علت آمدن آن گروه را به خدمت امام عرض و کسب تکلیف نمود. امام علیه‏السلام در جواب محمد حنفیه و سران شیعه چنین فرمود:
یا عم! لو أن عبدا زنجیا، تعصب لنا أهل البیت، لوجب علی الناس مؤازرته، و قد ولیتک هذا الأمر، فاصنع ما شئت؛ " 2 ".
ای عمو جان! اگر برده‏ای از زنگبار، به حمایت از ما اهل بیت برخیزد، بر مردم واجب است او را یاری دهند و من تو را در آن امر (قیام) نماینده‏ی خود قرار می‏دهم، پس به آن چه در این زمینه صلاح می‏دانی اقدام کن.
سران شیعه، با دستانی پر و اطمینان خاطر از محضر امام مرخص شدند ومی‏گفتند: زین‏العابدین علیه‏السلام و محمد حنفیه، به ما اذن قیام داده‏اند. " 1 ".
روشن است این قیام‏ها که براساس خونخواهی حسین علیه‏السلام صورت می‏گیرد از عوامل عمده‏ی احیا و بقای نهضت امام حسین علیه‏السلام به شمار می‏آمد و امام سجاد علیه‏السلام از این طریق نیز نقشی به سزا در تداوم و حفظ قیام پدر ایفا می‏کرد.

منبع : /www.rasekhoon.net/library/content-24314-1.aspx

کتاب :فلسفه و عوامل جاودانگی نهضت عاشورا
نویسنده : ابوالفضل بهشتی